تاریخچه و اصطلاحات تخصصی رایج در حمل و نقل دریایی

تاریخچه و اصطلاحات تخصصی رایج در حمل و نقل دریایی
ترابری دریایی فرایند ترابرد و جابجایی افراد، کالاها و غیره بهوسیله قایق، کشتی و دیگر شناورها از روی دریاها، اقیانوسها، دریاچهها، کانالها و رودخانهها است. این جابجایی بیشتر برای مقاصد بازرگانی، تفریحی و نظامی انجام میگیرد.
حملونقل دریایی از مهمترین روشهای حملونقل است که در سراسر جهان مورداستفاده قرار میگیرد. این روش حملونقل قرنهاست که در حمل کالا و مسافر به انسان یاری رسانده تا علاوه بر سفر، به تجارت نیز بپردازد. بهدلیل بهصرفه بودن حمل و ترانزیت دریایی نسبت به حملونقل هوایی، روش حملونقل دریایی از مهمترین انتخابهای تجار و فعالان اقتصادی است و باوجود توسعه روشهای حملونقل، حمل دریایی همچنان در اولویت انتخاب فعالان حوزه کسبوکار است و براساس آمارهای موجود بیش از ۸۰ درصد حملونقل در جهان از طریق دریا انجام میشود
خطوط کشتیرانی منظم
یکی از اصطلاحات حمل و نقل دریایی خطوط کشتیرانی LINER است و به شرکتهایی اطلاق میشود که دارای کشتی و برنامهی منظم حمل هستند و میان بنادر معینی، تردد دارند. کشتی های این شرکت ها در خطوط منظم و در یک مسیر معین و با برنامهی زمانی از پیش تعیینشده، کالا یا مسافر را حمل میکنند.
مهمترین بخش سازمانی در این شرکتها «ادارهی خط» است که در واقع مسئولیت عملیات و سودآوری خط و همینطور برنامهی تردد کشتیها ، ادارهی نمایندهگیها یا شعب خارج از کشور و وظایفی مشابه را برعهده دارد.
ادارهی یک خط وظیفه و کار دشواری است و مستلزم تبادل انبوهی از اطلاعات و تهیهی اسناد حمل برای صدها محموله، در هر سفر است. خطوط منظم کشتیرانی حملکننده عمومی (Common carrier) بهحساب میآیند و ممکن است عضو یک کنفرانس یا اتحادیهی کشتیرانی باشند. خط کشتیرانی برنامهی زمانی خود را آگهی میکند و بهطور معمول هر کالای مناسبی را به شرط داشتن فضای خالی، قبول میکند. در خطوط منظم باری بیشتر کشتی های رو – رو (RO-RO) کانتینربر (Container carrier) و کالای عمومی (General cargo) فعال هستند.
ویژگیهای خطوط کشتیرانی منظم (Liner)
بنادر مبدا بین سفر و مقصد از قبل مشخص شده است.
برنامهی سفر زمان ورود و خروج به یا از بنادر پیشاپیش پیشبینی و به عموم اطلاع داده میشود.
در خطوط منظم تمام فضای بارگیری به یک صاحب کالا اختصاص نمییابد، بلکه کالاهای متفاوت متعلق به صاحبان مختلف فضای انبارهای کشتی را پر میکند.
در یک مسیر اغلب چند کشتی از یک شرکت فعال هستند و یکی پس از دیگری با فواصل زمانی مشخص، بنادر موردنظر را تحت پوشش قرار میدهند.
کشتی های خطوط در بنادر تحت پوشش، هر دو عمل تخلیه و بارگیری را انجام میدهند.
هزینههای جاری خطوط کشتیرانی بهمراتب بیشتر از کشتی های اجارهی سفری و زمانی است. خطوط کشتیرانی بزرگ بهمنظور کاهش هزینهها سعی میکنند تا تعداد بنادر تحت پوشش خود را، کاهش دهند.
گردانندگان خطوط کشتیرانی منظم ممکن است صاحب یا اجارهکنندهی کشتی از صاحبان دیگر یا خریدار فضای بارگیری بر روی کشتیهای خطوط دیگر باشند.
مشتریان خطوط کشتیرانی، فرستندهگان کالا (shippers) هستند.
فرستندگان کالا (shippers) ممکن است بارفرابر (Freight forwarder) حملکنندگان بدون کشتی (NVOC) یا صاحب کالا باشند. درمقابل کشتی های دارای برنامهی منظم (LINER) کشتیهای گذری TRAMP هستند که برنامهی منظمی ندارند و بین بنادر مشخص رفت و آمد نمیکنند. از این کشتیها بیشتر درحالت اجاره یا اجارهی دربست (CHARTER) استفاده میشود.
اصطلاحات کشتیرانی رایج در خطوط کشتیرانی منظم(دیکشنری اصطلاحات کشتیرانی)
حملکننده(Carrier)
یکی دیگر اصطلاحات حمل و نقل دریایی ، Carrier است و بهکسی گفته میشود که در قبال دریافت کرایهی حمل، کالا یا مسافر را از نقطهای به نقطهی دیگر حمل کند. Carrier به دو دسته تقسیم می شود.
- حملکنندهی عمومی Common carrier
- حملکنندهی خصوصی Private carrier
- حملکنندهی عمومی(Common carrier)
در مسیرهای تحت پوشش خود، آگهی میدهد و کالای هر مشتری را که حاضر به خرید خدمات او باشد، حمل میکند. حملکنندهی عمومی مسئولیت کالا را از زمان تحویلگیری تا تحویلدهی بهعهده میگیرد. حمل کنندگان بدون کشتی (NVOC) حملکنندهی عمومی هستند.
حملکنندگان بدون کشتی (NVOCC)
حملکنندگان بدون کشتی، به آن دسته از حملکنندگانی گفته میشود که بدون اینکه مالک کشتی باشند خدمات کشتیرانی را ارائه میدهند. درواقع این حملکنندگان به عنوان فرستندۀ کالا قسمتی از فضای کشتی را از یک کشتیرانی میخرند و سپس به عنوان حمل کننده در اختیار سایر خدمات گیرندگان قرار داده و آن را اجاره میدهند. در ازای حمل صورت گرفته هزینۀ حمل از مشتری (تجار و بازرگانان) دریافت میکنند.
حملکنندگان بدون کشتی، بارنامهی مجزایی ازطرف شرکت خود برای مشتری (shipper) صادر میکنند. (NVOC) از دید مشتری حملکننده (Carrier) و از دید صاحب کشتی فرستندهی کالا (shipper) میباشد.
حملکنندهی خصوصی Private carrier
در اصلاحات حمل دریایی به حملکنندهای گفته می شود که با مشتری خود وارد قرارداد خاصی میشود. حمل کننده خصوصی ممکن است در این قرارداد خود را از پارهای از مسئولیتها مبرا سازد. بهعنوان مثال مالکی که کشتی خود را به شخصی اجاره سفری میدهد و در قرارداد خود را از برخی مسئولیتها مبرا میکند، حملکنندهی خصوصی میباشد.
فرستندهی کالا (Shipper)
به شخصی گفته میشود که، کالا را برای خود، یا از جانب شخص دیگری، بهمنظور حمل دریایی، ارسال میکند.
پس از مطالعه اجمالی درخصوص انواع حمل و کانتینرهای کاربردی بهتر است آشنایی مختصری با مسیرهای حمل دریایی که کشتیها از طریق دریا یا اقیانوس آنها را می پیمایند، داشته باشیم.
بارفرابر(فریت فورواردر) Freight forwarder
یک واسطه در زنجیرهی خطوط حمل و نقل دریایی است که ترتیب حمل کالای شخص دیگری را میدهد. خدمات بار فرابران میتواند بسیار متنوع و شامل موارد زیر باشد:
- ارایهی مشاوره در مورد مسیر و روش حمل
- رزرو فضا بر روی کشتی یک حملکننده
- پرداخت کرایهی حمل
- تهیهی اسناد گمرکی
- ترخیص کالا
- بستهبندی
- انبارداری
- بیمهی ترانزیت
- حمل کالا
- دستهبندی و باربندی کانتینر
بنابر آنچه گفته شد، میتوان نتیجه گرفت که بارفرابران Freight forwarder درحقیقت NVOC هستند.
گیرندهی کالا Consignee
شخصی است که کالا برای او ارسال میشود. گیرندهی کالا میتواند خریدار، کارگزار یا نماینده خریدار باشد.
دریافتکننده Receiver
کسی است که در بندر تخلیه کالا را از حملکنندهی دریایی، تحویل میگیرد. برخی از صاحبان کالا این کار را خود به عهده میگیرند و برخی دیگر یک بارفرابر را به این کار میگمارند.
Notify party
در قالب بارنامههای دریایی یافت میشود و منظور از آن کسی است که باید توسط حملکننده دریایی از زمان ورود کشتی مطلع شود تا ترتیب دریافت کالا را بدهد. این شخص میتواند گیرنده یا دریافتکننده کالا باشد.
ICD یک ترمینال کانتینری
یک فضای درون سرزمینی است که به غیر از اسکله و دریا، تمام امکانات یک ترمینال بندری از قبیل: گمرک محوطه کانتینری و مکانی برای باربندی کانتینرها را دارد که به آن بندر خشک هم میگویند.
LCL
به کانتینری گفته میشود که کالاهای چند صاحب کالا درآن تجمیع شده است.
FCL
به کانتینری گفته میشود که فقط حاوی کالای یک صاحب کالا باشد.
CFS
مکانی است در بندر کانتینری که در آن کالای عمومی درون کانتینر باربندی یا از آن تخلیه میشود. بهطور طبیعی در CFS امکانات انبارداری و جابهجایی کالای عمومی نیز میباید وجود داشته باشد.
IMS
سیستم مدیریت اطلاعات
B/L بارنامه
اصطلاحات مورداستفاده در حمل و نقل کانتینری
۱ـ FCL چیست؟
(FULL CONTAINER LOAD) یک کانتینر پر این اصطلاح را نباید خیلی ساده تلقی کرد. اغلب منظور از FCL، وقتی است که فرستندهی کالا به اندازهی یک کانتینر کامل کالای قابل حمل دارد. دراین حالت یک کانتینر(بارگنج) از خط کشتیرانی گرفته آن را با کالای خود پرکرده و برای حمل در اختیار شرکت کشتیرانی میگذارد.
حتی در مواقعی که کانتینر پر نشده باشد، منوط به این که فقط حاوی بار یک فرستنده باشد «کانتینر پر» یا FCL تلقی میشود. از لحاظ حملکننده هرگاه کانتینر توسط فرستندهی کالا بارگیری و بارچینی شده باشد و نه توسط حملکننده یا پیمانکاران او FCL نامیده میشود. دراین حالت از نظر او تفاوتی نمیکند که نصف یا ربع چنین کانتینری پر شده باشد یا تمام آن.
بههمین دلیل است که در بارنامههای صادره برای FCL جملهی «توسط فرستنده بارچینی و بارشماری شده است» SHIPPER’S LOAD, STOWED AND COUNT درج میگردد. این جمله دارای اهمیت و توجه است. جالب آنکه در مواقعی نیز که یک کانتینر با چند محموله و متعلق به چند مشتری اما توسط خودشان بارگیری میشود، از نظر حملکننده(نه بارفرابر) بازهم FCL محسوب میشود. از لحاظ مقامهای بندر نیز، چنین کانتینری که بهصورت پر وارد محوطهی بندر گردیده و آمادهی بارگیری است FCL بهحساب میآید.
2. حمل به روش LCL چیست؟
کلمه LCL به معنای Less Container Load است. همانطور که از این عبارت مشخص است این روش حمل در مواقعی استفاده میشود که محموله مدنظر مشتری، کمتر از یک کانتینر باشد. در فضای خالی باقیمانده در کانتینر توسط بار سایر مشتریان تکمیل خواهد شد، بنابراین باتوجه به اینکه یک کانتینر از بار مشتریان و افراد صاحب بار متفاوتی تشکیل شده شامل چند پروانه گمرکی خواهد بود.
بنابراین با توجه به حجم کانتینرها که ۲۰ فوت و ۴۰ فوت هستند، درصورتیکه حجم بار یک مشتری از ۲۰ فوت کمتر باشد، بار وی در کنار بار سایر صاحبان کالا به صورت مشترک(گروپاژ) حمل خواهد شد.
عملکرد فرآیند LCL (حمل خرده بار) به چه صورت است؟
- ابتدا با تأمین کنندهی کالای شما در کشور مدنظرتان ارتباط گرفته میشود.
- هماهنگیهای لازم انجام میشود.
- پس از اینکه کالای شما بستهبندی و آماده شد، به بندر مبدأ ارسال میشود.
- کشتی حامل با توجه به شرایط مدنظر انتخاب میشود .
- ارسال مدارک کالا به شرکت حامل
- هدایت کانتینر از کشتی به اسکله
- بارگذاری کالاها در اسکله
- بارگیری در کشتی
- حرکت به سمت بندر مقصد
- خدمات ترخیص بار از گمرک
- انتقال بار از گمرک به انبار مشتری
۳ـ CY چیست؟
CONTAINER YARD محوطه کانتینری منظور فضا یا محوطهای در داخل پایانه یا بندر، برای استقرار کانتینرها است تا حسب مورد به کشتی بارگیری شوند و یا روانهی مقصدهای داخلی گردند. درچنین محل یا محوطهای است که حملکننده یا نمایندهی او کانتینر را از صادرکننده تحویل میگیر یا برعکس، بعد از تخلیهی از کشتی آنرا به واردکننده تحویل میدهند. این عبارت در اعتبارات اسنادی نیز کاربرد دارد و به این معنا است که مسئولیت حمل یا تحویل و تحول کانتینر در این محل، پایان میپذیرد. بهعنوان مثال در کانتینر سنگاپور یا کانتینرسرای بندر CY PORT…
۴ـ CFS چیست؟
CONTAINER FREIGHT STATION انبار یا ایستگاه کانتینرها، این مکان درواقع، ناظر بر انباری است که در آنجا، محمولههای متفرقهی LCL ، به حملکننده تحویل شده، تا برای صادرات، درداخل کانتینر جا گرفته، یا جهت تحویل به واردکننده، از کانتینر تخلیه میشود.
در بارنامهی مربوط به محمولههای کمتر از یک کانتینر، یا LCL، عبارت CFS درج میگردد و حاکی از آن است که کالا در چنین محل یا انباری، جهت بارچینی در کانتینر، از فرستنده تحویل گرفته شده یا پس از بازکردن کانتینر و تفکیک محمولههای آن، به گیرنده تحویل میگردد.
علاوه بر موارد فوق حالتهای زیر نیز باید مورد توجه قرار گیرد:
۵ـ FCL / LCL چیست؟
برای مواقعی که فرستنده، محمولههایی را برای تحویل به چند گیرنده در یک کشور مقصد در یک کانتینر بارگیری نموده و در مقصد آنها را تفکیک و به گیرندههای مختلف تحویل میدهد. یعنی یک کانتینر پر درمقصد به چند محمولهی کمتر از یک کانتینر، تبدیل میشود.
۶ـ LCL / FCL چیست؟
وقتی است که محمولههای چند فرستنده در ایستگاه بارگیری و بارچینی، جمعآوری شده و پس از بارگیری در یک کانتینر، برای یک نفر گیرنده واحد ارسال میگردد.
۷ـ FCL / FCL چیست؟
کل محمولهی یک کانتینر است، که از جانب یک فرستنده برای یک گیرنده ارسال میگردد و میتواند بهصورت DOOR TO DOOR حمل شود.
۸ـ BREAK BULK چیست؟
کالای بسته شماره بهصورت پاندل یا نگلههای متفاوت
۹ـCAF چیست؟
CURRENCY ADJUSTMENT FACTOR ضریب تعدیل نرخ ارز است که بهصورت درصدی برای تبدیل اسعار مختلف به دلار بهکار میرود و به کرایهی حمل اضافه میشود.
۱۰ـ FIO چیست؟
FREE IN AND OUT به این معنا است که مشتری، بازرگان یا فرستندهی محموله میبایست علاوه بر کرایهی حمل، هزینههای بارگیری در مبدا و تخلیه در مقصد، را نیز بهعهده بگیرد. در قراردادهای اجارهی دربست CHARTER PARTY که مالک کشتی با شرایط و عملیات تخلیه و بارگیری در بنادر آشنایی ندارد یا مایل نیست خود این عملیات را تقبل نماید و یا در مواقع دوبهکاری که مالک دوبه نمیخواهد درگیر مسایل تهیهی جرثقیل برای بارگیری یا تخلیهی کالا گردد، از این عبارت FIO استفاده میشود. در بعضی کشورها، مثل اندونزی رسم است که در بارنامههایی که مقصد آنها یکی از بنادر این کشور باشد، اصطلاح FREE OUT بهکار میرود و به این معنا است که گیرندهی کالا موظف است هزینهی تخلیهی کالا را در بندر مقصد، پرداخت نماید.
۱۱ـ TRANSHIPMEMT چیست؟
تغییر وسیلهی حمل، یا ترابری، این واژه، بهطور معمول به معنای تعویض کشتی در یک بندر میان راهی است و اغلب موجب ابهام و دردسر میشود. بنابراین ضروری است که در اینگونه موارد نخست، اصطلاح مزبور در متن بارنامه قید شود تا مانعی برای ادامهی مسیر محموله پیش نیابد. دوم اینکه طرفی که باید هزینهی این کار را تامین نماید. اعم از اینکه متصدی حمل خط کشتیرانی یا فرستنده باشد، معلوم گردد. در مواقعیکه بارنامهی TBL توسط خط کشتیرانی صادر میشود، نمایندهگی خط باید ترتیب ترانسشیپ را بدهد. چنانچه TBL توسط متصدیحمل NVOCC یا بارفرابر (فورواردر) صادرشده باشد، کارگزار او باید این امر را برعهده گرفته و ترتیب انتقال کالا از یک خط یا کشتی را به خط یا کشتی دیگر داده و هماهنگیهای لازم را بهعمل آورد. از این طریق اطمینان حاصل نماید که مقامهای بندری، مخالفتی با تغییر وسیلهی حم، بهعمل نخواهند آورد.
۱۲ـ CSP چیست؟
(CONTAINER SERVICE PORT) به بندری گفته میشود که عملیات حمل کانتینرهای پر، یا نیمهپر (LCL و FCL) در آنجا انجام میشود.
۱۳ـ CST چیست؟
CONTAINER SERVICE TARIFF به تعرفه خدمات کانتینری گفته می شود.
۱۴ـ CT چیست؟
COMBINED TRANSPORT به بارنامهی حمل مرکب گفته می شود.
۱۵ـ FEEDER SERVICE چیست؟
خدمات مکمل حمل از یک مبدا داخلی یا بندر فرعی به بندرگاه اصلی و محل استقرار کشتی خط یا از خطوط فرعی به خط اصلی.
۱۶ـ MH چیست؟
یکی دیگر از اصطلاحات حمل و نقل دریایی MERCHANT HAULAGE است. این اصطلاح در زمانی به کار می رود که مشتری مایل است خود حمل داخلی را تقبل نماید. کانتینر اختصاصیافته را از محوطهی کانتینری (CY) کشتیرانی تحویل گرفته پس از پرکردن آن با محمولهی خود آن را به همان محل و به هزینهی خود بازمیگرداند. این حالت تابع یک فرصت زمانی و تعرفهی خدمات کانتینری است که توسط خطوط کشتیرانی تعیین میشود.
۱۷ـ SITC چیست؟
STANDARD INT’L TRADE CLASSIFICATION نوعی استاندار در حمل دریایی است. در این استاندارد طبقهبندی کالا برحسب معیارهای سازمان ملل و در مبادلات بینالمللی بهمنظور مقایسه و تحلیل اقتصادی کالاهای مبادلهشده، برحسب طبقهها معین و تعریف شده است.
۱۸ـ SLOT چیست؟
جایگاه یا اشکاف به معنای جای معین برای قرارگرفتن یک کانتینر در کشتی است.
۱۹ـ STRIP چیست؟
خالیکردن یا بیرونآوردن کالا از کانتینر یا بهاصطلاح لختکردن کانتینر
۲۰ـ STUFF
پرکردن یا بارگیری کالا در کانتینر
۲۱ـ TANDUM چیست؟
به استفادهی هم زمان از نیروی کشش دو جرثقیل، برای برداشتن کانتینر یا نگلههای سنگین و افزایش قدرت برداشت محموله گفته می شود.
۲۲ـ TCSP چیست؟
یکی دیگر از اصلاحات حمل دریایی پرکاربرد THROUGH CONTAINER SERVICE PORT می باشد که به بندر چند منظورهی کانتینری گفته می شود . در این نوع از بنادر، سرویسهای FCL و LCL بهصورت مختلف انجام میگیرد و دارای محوطهی کانتینری (CY) و ایستگاه بارچینی کانتینر (CENTER FREIGHTSTATION) هستند.
۲۳ـ TEU چیست؟
TWENTY FOOT EQUIVALENT UNIT معادل واحد ۲۰ فوتی معیار احتساب کانتینر است. اعم از ۲۰ یا ۴۰ فوت. در این شیوهی محاسبه براساس و معیار کانتینر ۲۰ فوت محاسبه انجام میشود. بهعنوان مثال یک کانتینر ۴۰ فوت برابر TEU ×۲ محاسبه میشود.
۲۴ـ THC چیست؟
TERMINAL HANDLING CHARGES یا هزینههای جابهجایی در پایانه است. منظور از آن “ترمینال یا پایانه کل مجموعهای است که محل استقرار جابهجایی، نگهداری و بالاخره تخلیه یا بارگیری کانتینرها در محوطهی یک بندر است.”
۲۵ـ TRANSFER CHARGES چیست؟
هزینههای انتقال در حمل دریایی به معنای هزینههای بارگیری یا تخلیهی کانتینر خالی و پر می باشد. در مواردی استفاده می شود که مشتری خود حمل کانتینر را از محوطهی کانتینری بندر یا خط به انبار خویش و بازگرداندن آن به محل اولیه، برعهده دارد و آنرا جداگانه پرداخت مینماید.
۲۶ـ UN NUMBER چیست؟
در اصطلاحات حمل و نقل دریایی UN NUMBER به عددی گفته می شود که توسط سازمان ملل متحد برای طبقهبندی کالاهای خطرناک، در کتابهای IMO اختصاص داده شده است.
مالکیت کانتینرها
در حمل و نقل دریایی کانتینر از لحاظ مالکیت، به دو دستهی کلی تقسیم میشوند:
الف) SOC چیست؟
SHIPPER’S OWNED CNTR یا کانتینرهای متعلق به فرستنده
ب) COC چیست؟
CARRIER’S OWNED CNTR یا کانتینرهای متعلق به حملکننده
27. Laycan چیست؟
Laycanمخفف Laydas Cancelling Date) به معنی بازهی زمانی است که صاحب کشتی باید آن زمان برای بارگیری در بندر مبدا آماده باشد. مثلاً: هفته اول ماه اکتبر، یا از 1 اکتبر تا 7 اکتبر. البته Laycan نباید با LC به معنی Letter of Credit به معنی اعتبار سندی اشتباه شود، چرا که به شکل Laycan به شکل L/C هم نوشته میشود. همچنین گاهی ممکن است به صورت LYCN نیز نوشته شود.
۲۸. لشینگ بار چیست؟
لشینگ یک اصطلاح کلی است که به نمایندگی از تمام ترتیبات ایمن در کشتی استفاده میشود: شامل طنابها، سیم ها، بافتهها، باندها، تسمهها یا زنجیرها، پیچ های بطری و سایر دستگاههای کششی و نگهدارنده که بیشتر در کشتیهای کانتینری استفاده میشود.
لشینگ(یا مشکل مهارسازی کانتینرها) یکی از محدودیتهای بارگیری کانتینر بالای عرشه و درب انبارها در ردیفهای دوم به بالا می باشد.
انواع بارنامه ترابری دریایی
انواع و اقسام بارنامهها در حمل و نقل دریایی موارد زیادی را شامل میشود که در اینجا آنها را نام میبریم و سپس برای هر کدام توضیحی کوتاه بیان کنیم.
بارنامه مستقیم، بارنامه سراسری، بارنامه مربوط به سرویسهای منظم دریایی، بارنامه چارتر، بارنامه حمل مرکب فیاتا، بارنامه مقید، بارنامه شخص ثالث، بارنامه دربست، بارنامه قابل معامله و انتقال، بارنامه غیر قابل معامله و انتقال، بارنامه آنبورد، بارنامه آندِک، بارنامه پشتسفید یا ملخص، بارنامه سراسریِ قابل انتقال، بارنامه موقت یا رسید افسر کشتی، بارنامه بیات، بارنامه گروهی، بارنامه لاینر یا خط سیر منظم، بارنامه کانتینر، بارنامه تحویل به شیپمنت، بارنامه شیپِد آنبورد، بارنامه تمیز، بارنامه ترانشیپ، بارنامه دریاییِ کالای بارگیری شده و بارنامه دریاییِ کالای دریافت شده، از جمله بارنامههایی هستند که در ترابری دریایی صادر میشوند.
هر بارنامه چه معنایی دارد؟
بارنامه مستقیم همان طور که از اسمش هم پیداست به معنای ارسال مستقیم کالا به تحویل گیرنده آن است. اطلاعات مندرج در این نوع از بارنامهها نشان دهنده حمل کالا از مبدا به مقصد است. انتقالی که در آن وسیلهی حمل تغییر نخواهد کرد.
هنگامی که یک محموله تجارت دریایی دارای بارنامه سراسری باشد به این معنا است که کالای بارگیری شده از کشور مبدا تا کشور مقصد توسط چند وسیله و شیوه حملونقلِ مختلف انتقال پیدا خواهد کرد. برای مثال ممکن است بخشی از مسیر را به وسیله حملونقل جادهای و کامیون یا به وسیله حملونقل ریلی و قطار جابهجا شود.
بارنامه مربوط به سرویسهای منظم دریایی برای آن دسته از کشتیها و محمولههای آنها صادر میشود که در مسیر مشخص و در زمانهای مشخصی تردد دارند. شرکتهایی که خدمات حمل و نقل دریایی را به وسیله سرویسهای منظم ارائه میدهند مقررات و نرخ مخصوص به خود را دارند.
بارنامه چارتر
بارنامه چارتر توسط شرکت ترابری دریایی «ترمپ» و برای کشتیهایی که سن آنها از 15 سال گذشته باشد صادر میشود. بارنامه چارتر به معنای کشتیِ اجارهای است که به صورت دربست در اختیار کارفرما قرار میگیرد تا صرفاً بار او را به مقصد مورد نظرش حمل کند. نکتهای که در مورد بارنامه چارتر باید دقت کرد این است که این بارنامه توسط بانکها به رسمیت شناخته نمیشود.
بارنامههای چارتر خود نیز به سه دسته تقسیم میشوند. بارنامه چارتر بهمثابه کنترل کامل اجاره کننده بر کشتی، بارنامه چارتر اجاره کشتی در مدت زمانی معین و بارنامه چارتر اجاره کشتی برای یک یا چند سفر مشخص.
در نوع قرارداد کنترل کامل اجاره کننده، شیوه کار بدین صورت است که شخص اجاره کنندهی کشتی در زمانی معین و بدون خدمه و پرسنل، آن را اجاره میکند. مسئولیت تامین خدمه و پرداخت حقوق آنها در چنین قراردادی با شخص اجاره کننده است.
در اجاره چارتر کشتی در زمان معین، شیوه بارنامهها و قراردادها بدین صورت است که در بازههای زمانی چند ماهه تا چند ساله، یک کشتی به فرد یا شرکت چارتر کننده واگذار میشود و این شرکت میتواند در زمینه حمل و نقل دریایی مجاز، هر گونه فعالیتی داشته باشد. در این نوع از قرارداد خدمه کشتی توسط اجاره دهنده تامین میشود ولی دستمزد و آذوقه آنها توسط اجاره کننده پرداخت و مهیا خواهد شد. هزینههای جاری کشتی مانند هزینه سوخت و عوارض دریاییِ بندرها و کانالها به عهده اجاره کننده و هزینههای ثابت مانند حق بیمه و تعمیر و نگهداری بر عهده صاحب کشتی است.
در نوع سوم از بارنامههای چارتر که برای یک یا چند سفر مشخص صادر میشود، در هر بارنامه یا قرارداد نام کالایی که قرار است در سفر حمل شود ذکر شده و همچنین نحوه بستهبندی آنکه به صورت بشکهای، فلهای یا کیسهای است، ذکر میشود.
بارنامه حمل مرکب فیاتا
بارنامه حمل مرکب فیاتا به منظور تجارت دریایی و توسط اتاق بازرگانی بینالمللی صادر میشود و عموماً یک سند قابل معامله است مگر آنکه بر روی آن ذکر شده باشد: غیر قابل معامله. نهادی که بارنامه حمل مرکب صادر میکند علاوه بر تحویل سالم و به موقع کالا در مقصد، مسئولیت تمام افرادی که مستقیم و غیرمستقیم در این فرآیند درگیر هستند را نیز بر عهده دارد.
بارنامه مقید
بارنامه مقید به منظور ترابری دریایی کالاهایی صادر میشود که بستهبندی آنها معیوب است. چنین بارنامهای جز در مواردی خاص مورد قبول بانکها قرار نمیگیرد.
بارنامه شخص ثالث
یکی دیگر از انواع بارنامههای صادر شده در حمل و نقل دریایی بارنامه شخص ثالث است. این بارنامه زمانی صادر میشود که شخص یا شرکتی که متصدی تامین و ارسال کالا است نتواند تمامی سفارش خریدار را تامین و ارسال کند و بخشی از کار خود را به یک فرد یا شرکت دیگر واگذار میکند.
بارنامه دربستی
هنگامی که یک شرکت برای ارسال کالایی که سفارش گرفته است یک کشتی اجاره میکند، باید روی بارنامهای که صادر کرده است قید کند که این بارنامه یک بارنامه دربستی است.
بارنامه غیرقابل معامله
هنگامی که شخص یا شرکتی بارنامه قابل معامله یا قابل انتقال را در اختیار داشته باشد میتواند کالای مورد نظر را از شرکت حمل کننده آن تحویل بگیرد.
بارنامه غیرقابل معامله یا غیر قابل انتقال بدین معنا است که کالا توسط شرکت حمل کننده فقط به فردی تحویل داده میشود که نام او در بارنامه ذکر شده باشد.
بارنامه آن بورد
در تجارت دریایی هنگامی که تعهد داده شود که کالای مشخصی با کشتیِ مشخصی حمل خواهد شد، اصطلاحاً گفته میشود که بارنامه آنبورد صادر شده است.
بارنامه آن دک
برای آن دسته از کالاهایی که صرفاً در روی عرشهی کشتی بارگیری شدهاند و ممکن است آسیبپذیر هم باشند، بارنامه آندِک صادر میشود.
بارنامه ملخص یا پشتسفید
یکی دیگر از انواع بارنامههایی که برای جایگزینی بارنامههای پیچیدهی سنتی ابداع شد، بارنامه ملخص یا پشتسفید است که ترابری در سطح آبهای بینالمللی را بسیار آسان کرده است. این بارنامه جایگزین بارنامههای سنتی شده و به جای شرایط زیادی که روی بارنامههای سنتی درج میشد، یک جمله استاندارد دارد که همان کار را انجام میدهد و قابل معامله نیز هست.
بارنامه سراسری
بارنامه سراسری قابل انتقال همان ویژگی بارنامههای سراسری را دارد و تنها تفاوت بین آنها این است که این بارنامه قابلیت انتقال و معامله را دارد.
بارنامه افسرکشتی
رسید افسر کشتی یک بارنامه موقت است که در هنگام شروع بارگیری توسط افسر یا ناخدا دوم کشتی صادر میشود و در روز اتمام بارگیری با بارنامه نهایی تعویض میشود.
بارنامه کهنه
بارنامه کهنه یا بیات به بارنامهای گفته میشود که بعد از گذشت 21 روز از زمان صدور، به بانک ارجاع داده نشود.
در حمل و نقل دریایی برای تسریع ارسال کالا، صرفهجویی در هزینه بستهبندی و صرفهجویی در هزینه ارسال، شیوه بارنامه گروهی رایج شده است؛ که کالاهای افراد یا شرکتهای مختلف را که مقصد یکسانی دارند را با یک بارنامه مستند میکنند.
بارنامه لاینر
بارنامه لاینر یا خط سیر منظم نیز برای آن دسته از کشتیهایی صادر میشود که در یک مسیر مشخص خدماتدهی دارند.
بارنامه کانتینر
بارنامه کانتینر به دلیل استقبال از این شیوه امروزه بسیار رایج شده است و یک نوع بارنامه حمل مرکب محسوب میشود.
بارنامه تحویل به شیپمنت
بارنامه تحویل به شیپمنت نیز توسط مسئولِ خط کشتی صادر میشود و بدین معنا است که او بار را تحویل گرفته و در کشتی مورد نظر برای آن بار مکانی رزرو کرده است.
بارنامه شیپد آنبورد همان بارنامه آنبورد است که تفاوتهایی جزئی با هم دارند.
بارنامه تمیز
بارنامه تمیز در تجارت دریایی به بارنامهای اطلاق میشود که در آن به عیب و ایرادی در محموله اشاره نشده باشد.
بارنامه ترانشیپ برای کالاهایی صادر میشود که صرفاً روی دریا ترابری شده و کالا از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل خواهد شد. مبدا و مقصد محموله به همراه مکانی که کالاها از کشتی اول به کشتی دوم منتقل میشوند نیز در این بارنامه مشخص شده است.
بارنامه دریایی کالای بارگیری
بارنامه دریایی کالای بارگیری شده با بارنامه آنبورد یا شیپِد تفاوت خاصی ندارد و همان ویژگیها را دارد.
آخرین نوع از انواع بارنامهها نیز بارنامه دریایی کالای دریافت شده است که در حمل و نقل دریایی برای کالاهایی صادر میشود که متصدی حمل دریافت آنها را تایید کرده ولی کالاها هنوز بارگیری نشده است